«Вясной адзначалі 75 гадоў трагедыі Хатыні. Шмат пісалі пра гэта ў друку і казалі па тэлебачанні. Аднак і ў нас на Браслаўшчыне ёсць сёстры Хатыні. Напрыклад, вёска Стайкі. А хто памятае? Восенню прадавала журавіны на рынку, а малады мужчына пацікавіўся, адкуль яны. Адказала, што збірала ў балоце пад Стайкамі. А пакупнік здзівіўся: «Вы так здалёк прыехалі?» І я зразумела, што ён падумаў пра спартыўны комплекс пад Мінскам. Давялося патлумачыць, што ёсць такое сумнае месца ў нашым раёне. Мы туды ходзім на могілкі, прыбіраем курганы — месца пахавання спаленых у 1942 годзе жыхароў. Там, напрыклад, загінуў мой дзядзька. Ён, малады, пакахаў дзяўчыну са Стаек і пайшоў дамаўляцца пра вяселле. Кажуць, было гэта ў нядзелю, першы сняжок выпаў, фашысты акружылі вёску і ўжо нікога не выпусцілі жывымі… Пасля вайны населены пункт аднавілі, аднак цяпер ад яго нічога не засталося — поле. Толькі былыя жыхары прыязджаюць на могілкі. А між іншым, тут магчымасці для краязнаўчай работы, патрыятычнага выхавання. Некалі я вадзіла школьнікаў у паходы па гэтых месцах… Аднак і сёння важна не забываць трагедыі мінулых гадоў — таго, што давялося перажыць беларускаму народу і нашым землякам».
Гэтыя радкі, напісаныя ад душы, падштурхнулі выправіцца ў дарогу. Тым больш што ў архівах рэдакцыі не знайшлося фотаздымкаў курганоў. Перад гэтым перачытала артыкулы ў кнізе «Памяць», успаміны ўцалелых…
Па дарозе ў Стайкі мінаем Далёкія, Мілашкі, нарэшце зварочваем у лес. Адпаведнага ўказальніка няма. Вырашаем вярнуцца назад у Мілашкі, аднак перад імі ў вёсцы Бабылі заўважаем аўтамабіль і звяртаемся па дапамогу. На шчасце, нам пашанцавала пазнаёміцца з Валянцінам Шпяцом, ураджэнцам Стаек, які цяпер жыве ў Слабодцы і заехаў у госці да брата. Мужчына пагаджаецца паказаць нам дарогу. Едзем за ім па дыхтоўнай грунтоўцы праз лес і хутка прыпыняемся: непрыкметная лясная дарога прымыкае да асноўнай, і на адным з дрэў бачым сціплы ўказальнік «Стайкі».
В. Шпец папярэджвае, што трэба перасесці ў яго аўтамабіль, бо на сваім мы не даедзем. «Асноўная праблема — немагчымасць даехаць. Дарога зарастае, вясной яе размывае. Некалькі гадоў таму назад дамовіліся прагрэйдзіраваць — стала крыху лепш, аднак усё роўна праблема засталася» — кажа ён.
І сапраўды, чалавеку, незнаёмаму з гэтымі мясцінамі, знайсці Стайкі даволі складана. Указальнікаў няма, а той, што ёсць, зроблены былым жыхаром. Яшчэ некалькі соцень метраў — і мы выязджаем на вялізнае поле з могілкамі і алеямі дрэў. «Бачыце старую ліпу? Гэта мой арыенцір. Некалі там была бацькоўская хата. А вунь растуць бярозы. Там была школа, магазін, стаялі дамы», — расказвае Валянцін Шпец. Атрымліваецца своеасаблівая віртуальная экскурсія па зніклай вёсцы, якая пасля вайны была адноўлена. Аднак праз дзесяцігоддзі ў ёй зноў змоўклі галасы…
Непрыкметна пад’язджаем да двух курганоў, дзе пахаваны спаленыя жыхары Стаек, а таксама людзі з бліжэйшых хутароў.
Наўкол мясцовымі жыхарамі пасаджаны дрэвы ў памяць пра землякоў, курганы абнесены агароджамі. На адной з таблічак чытаем радкі «спалены жывымі звыш 160 чалавек». Па словах нашага спадарожніка, курганы былі насыпаны на месцы хлявоў, дзе адбылася трагедыя. Зрабілі гэта падчас святкавання 20-годдзя Перамогі. Паміж курганамі стаіць помнік з выбітымі прозвішчамі і назвамі населеных пунктаў. Яго ўсталявалі некалькі гадоў таму назад па ініцыятыве Віктара Цітовіча, відавочцы трагедыі.
«Сюды часта прыязджаюць выхадцы з гэтых мясцін. Абавязкова раз у год мы збіраемся на мясцовых могілках, запрашаем бацюшку, а пасля доўга гутарым, дзелімся ўспамінамі і навінамі», — кажа Валянцін Шпец.
Па дарозе назад мужчына прыпыняецца і паказвае нам накірунак, дзе размяшчалася база партызан, было нават партызанскае пахаванне, аднак пасля родныя пера-. пахавалі загінулых. На грунтоўцы мы развітваемся і раз’- язджаемся ў розныя бакі. Аднак па дарозе дадому з галавы не ідуць радкі з помніка: «Пусть вечной будет память о тех, чьи имена известны и неизвестны, о жизнях, не прожитых до конца, о мыслях недодуманных и песнях недопетых». ■
Алена НАБЕЕВА.
Фота аўтара.
По традиции ежегодно накануне 9 мая в соответствии с указом Президента Беларуси Александра Лукашенко выплачивается…
Может ли хрупкая женщина успешно возглавлять секретную службу и наравне с офицерами-мужчинами достойно, говоря уставным…
На неудовлетворительное состояние отдельных улиц микрорайона Муражи города Браслава местные жители обратили внимание еще в…
По всей Беларуси тезисы Всебелорусского народного собрания продолжают оставаться главной темой для обсуждения. Его делегаты…
В эти дни у Евгения Набеева, режиссера народного театра и театра миниатюр «Покер» Браславского РЦК,…
На прошлой неделе в Браславе прошел День призывника. В его рамках повестки получили 20 юношей,…